Parallelsessies

Parallelsessie 1e ronde - 11:15-12:15 uur

1.1 Op weg naar een beter begrip van man/vrouw verschillen in het risico op trauma-gerelateerde psychische problemen.

Eerder onderzoek heeft laten zien dat mannen en vrouwen verschillen in het risico op het ontwikkelen van psychische problemen na traumatische gebeurtenissen. Het is al langer bekend dat het risico voor vrouwen op het ontwikkelen van trauma-gerelateerde problemen vooral verhoogd lijkt tijdens levensfases die gepaard gaan met sterke veranderingen in vrouwelijke geslachtshormonen, zoals de zwangerschap en de menopauze. Dit duidt erop dat deze hormonen een rol spelen in het ontstaan of in stand houden van deze problematiek. Verdere verdieping in de rol van deze hormonen en de eventuele implicaties hiervan voor de behandeling van trauma-gerelateerde problemen is echter lang uitgebleven. 
De afgelopen jaren ontstaat er langzamerhand meer aandacht voor of en hoe sekse-specifieke factoren zoals geslachtshormonen het ontstaan en beloop van trauma-gerelateerde psychische problemen inderdaad beïnvloeden, en voor de eventuele rol van gender-gerelateerde aspecten hierin. 
In dit symposium brengen wij drie recente onderzoeken bij elkaar die deze factoren hebben onderzocht in relatie tot 1) huidige en lifetime PTSS prevalentie en hulpzoek-gedrag in volwassenen; 2) PTSS symptoom beloop in het eerste jaar na traumatische gebeurtenissen in volwassenen; 3) depressieve symptomen en stress reactiviteit na jeugdtrauma in adolescenten.

1.2 Raciaal trauma en andere vormen van sociaal trauma op basis van de identiteit

Sociale trauma’s krijgen nog onvoldoende aandacht in de diagnostiek en behandeling van posttraumatische stressstoornis (PTSS). Tijdens deze workshop willen we samen in gesprek gaan over hoe sociaal trauma zich manifesteert onder patiënten, met bijzondere aandacht voor ervaringen van structurele uitsluiting, stigmatisatie, discriminatie, en micro-agressies vanwege bijvoorbeeld (vermeende) etniciteit, seksuele oriëntatie, gender identiteit, religie en/of een achtergrond van gedwongen migratie.
We staan aan het begin van een proces waarin deze ervaringen meer erkenning krijgen, maar er is nog geen duidelijke aanpak voor de meest passende diagnostische benadering of behandelaanpak. We willen in deze workshop gezamenlijk onze ideeën scherpen over hoe we een veilige en validerende therapeutische ruimte kunnen creëren, waarin deze diepgewortelde dynamieken in onze samenleving gedeeld en erkend kunnen worden.
Dit begint met een open en kritische reflectie op onze eigen rol als behandelaars. Wat nemen we zelf mee in de behandelkamer? Hoe beïnvloeden onze identiteiten, levenservaringen en privileges de interacties met de mensen die we helpen? En op welke manier vormt onze gezamenlijke geschiedenis de processen die zich in de behandelkamer afspelen?
Iedereen is van harte welkom en in het bijzonder als dit onderwerp voor jou onbekend, ongemakkelijk of ver van je bed lijkt te staan.

1.3 Na de rook: PTSS en herstel na ingrijpende gebeurtenissen bij de brandweer

De onderzoekstraditie rondom psychotrauma is bij de brandweer nog relatief jong in vergelijking met andere hoogrisicoberoepen. In dit symposium gaan we in op de resultaten van zowel kwalitatieve als kwantitatieve studies die meer inzicht geven in risico- en beschermingsfactoren voor PTSS bij de brandweer, en de specifieke brandweerfactoren die een rol spelen in het herstel na het meemaken van een ingrijpend incident. De rol die sociale steun speelt bij deze groep komt duidelijk naar voren. Op basis van de bevindingen bespreken we de implicaties voor vervolgonderzoek en presenteren we onze visie op effectieve interventies voor de brandweer. Door de unieke combinatie van grootschalig kwantitatief onderzoek en diepgaand kwalitatief onderzoek kunnen we onderbouwde aanbevelingen doen voor interventies die niet alleen effectief zijn in het voorkomen van PTSS-klachten, maar ook nauw aansluiten bij de specifieke behoeften en belevingswereld van brandweermensen.

1.4 Dier-ondersteunde interventies in de behandeling van (complex) trauma

Hoewel er veel onderzoek gedaan is naar de effectiviteit van traumabehandelingen, en er verschillende behandelvormen zijn voor traumabehandeling, blijft er toch een groep mensen die vooralsnog onvoldoende kan profiteren van deze evidence-based vormen van behandeling. 
In een poging het resultaat te verbeteren van traumabehandeling en/of voor meer mensen trauma behandeling mogelijk te maken, is de inzet van dieren succesvol gebleken. De workshop opent met een korte review over de wetenschappelijke stand van zaken over dier-ondersteunde trauma behandeling. Daarna delen we onze ervaringen, inzichten en wetenschappelijke resultaten van twee behandelvormen met innovatieve dier-ondersteunde interventies: Equine-assisted (met paarden) therapie voor complex trauma in een omgeving met veel groen en (online-)trauma therapie met ondersteuning van huisdieren. Aan de hand van patiëntvignetten en eigen ervaringen zal de deelnemer kennismaken met de verschillende mogelijkheden en is er ruimte voor stellen van vragen of uitwisselingen van gedachten over en/of ervaringen met dier-ondersteunde behandeling voor trauma. 
Thema's die aan bod komen zijn theoretische concepten, wetenschappelijke resultaten, de kwaliteit van de therapeutische alliantie als er dier bij betrokken is, wekelijkse sessies versus intensieve trajecten, ethische aspecten van dier-ondersteunde interventies en het welzijn van mens en dier.

1.5 Trauma delen: De rol van sociale steun en communicatie bij kinderen en adolescenten

Bestaand onderzoek benadrukt de cruciale rol van sociale steun als beschermende factor bij zowel het ontstaan als het voortbestaan van PTSS-symptomen. Herstel na traumatische ervaringen is nauw verbonden met de sociale omgeving en kan daarom niet los worden gezien van de steun die door anderen wordt geboden. Een van de belangrijkste manieren waarop individuen deze steun ontvangen, is via traumacommunicatie—het delen van traumatische ervaringen en de gevolgen daarvan met anderen. Deze communicatie helpt dierbaren de gedachten en gevoelens van trauma-overlevenden beter te begrijpen, waardoor ze betekenisvollere steun kunnen bieden. Hoewel de sociale omgeving bij kinderen en adolescenten een belangrijke rol speelt in hun ontwikkeling, is minder bekend hoe sociale steun middels trauma communicatie bijdraagt aan hun herstel.  
Dit symposium verkent de kritische relatie tussen sociale steun en traumacommunicatie na een traumatische gebeurtenis bij kinderen en adolescenten. Het onderzoekt hoe traumacommunicatie de beschikbaarheid en kwaliteit van sociale steun beïnvloedt en hoe de behoeften en percepties van steun veranderen tijdens het herstel. De presentaties beogen ons begrip van de sociale dynamiek rondom het herstel van traumatische ervaringen te verdiepen, en bieden inzichten die kunnen bijdragen aan het verbeteren van de steun aan kinderen, adolescenten en families tijdens hun herstelproces.

Parallelsessie 2e ronde - 14:15-15:15 uur

2.1 Een bredere kijk op de behandeling van seksueel geweld en uitbuiting onder gedwongen migranten 

Gedwongen migranten krijgen veelal te maken met seksueel geweld en uitbuiting voor, tijdens en na hun vlucht naar Nederland. Een substantieel deel van deze slachtoffers lijdt onder een posttraumatische stress stoornis (PTSS). Echter wanneer deze groep deelneemt aan gangbare traumagerichte therapieën, slaat de therapie soms niet aan of wordt het behandelbeloop belemmerd door diverse barrières. Tegelijkertijd gaan de gevolgen van hun ervaren seksueel geweld ook verder dan PTSS. Hun ervaringen zijn vaak diep verweven met problemen in interpersoonlijk functioneren, zoals moeite met vertrouwen of het stellen van grenzen. Deze factoren maken slachtoffers kwetsbaar voor herhaald slachtofferschap en kan herstel blokkeren wanneer ze niet onderkent worden
Naast een inleiding over de praktijk en wetenschappelijke onderbouwing van het werken met deze doelgroep, zullen verschillende onderzoeken naar therapeutische benaderingen worden gepresenteerd. Deze benaderingen gaan verder dan alleen het verminderen van PTSS-klachten en richten zich ook op het begrijpen van het behandelbeloop en het bevorderen van het bredere herstelproces. Onderwerpen zoals de impact van vroegkinderlijke ervaringen, persoonlijkheidsproblematiek, risico’s op hervictimisatie, effecten op lichaamsbewustzijn en barrières binnen traumagerichte therapie – waaronder emotieregulatieproblemen en dagelijkse stress – komen aan bod. Het symposium heeft als doel om meer inzicht te geven in hoe zorg op maat kan bijdragen aan het doorbreken van de vicieuze cirkel van trauma en hervictimisatie, en zo de weg naar duurzaam herstel te bevorderen.

2.2 Trauma & Dissociatie, werken buiten de richtlijnen

In deze interactieve workshop over het werken met trauma en dissociatie worden deelnemers geïnspireerd met aanvullende behandeltechnieken die buiten het protocollaire behandelen gebruikt kunnen worden. Deze inspiratie ronde (powerpoint van circa 15 minuten) bestaat uit allerhande aanvullende technieken en verwijzingen naar literatuur zodat de deelnemers dit naderhand kunnen opzoeken. Daarna wordt er een korte demonstratie gegeven (15min) van een moment in traumabehandeling waarop er een vorm van dissociatie plaatsvindt en de therapeut zich buiten de paden om moet begeven in een poging weer terug te keren naar de beoogde traumabehandeling. Tot slot zullen de deelnemers met een casusschets in tweetallen kunnen oefenen met één van de drie aangereikte aanvullende technieken. (30 min, na 15 min wisselen van rol).

2.3 Traumabehandeling voor gezinnen met complex trauma in een klinische setting: Kind IN Gezond Systeem (KINGS)

Onverwerkte traumatische ervaringen van ouders kunnen grote gevolgen hebben voor hun ouderschap, emotionele beschikbaarheid en daarmee het welzijn van hun kinderen (Van Ee et al., 2016). Onderzoek toont aan dat PTSS bij ouders een risico vormt voor onveilige hechting, wat de kwetsbaarheid van hun kinderen voor PTSS vergroot (Bosquet Enlow et al., 2014). De nauwe verbondenheid tussen ouderlijk trauma en hechting benadrukt het belang van een gezamenlijke behandeling van ouder en kind, gericht op PTSS-symptomen, hechting, emotieregulatie en sensitief ouderschap.
In deze workshop introduceren we het KINGS-behandelmodel (Ploeg & Wanders-Mulder, 2019): een integrale, internationaal vernieuwende (Harder et al., 2024) benadering waarin trauma van ouder en kind gezamenlijk wordt behandeld. Het model combineert evidence-based behandelcomponenten zoals EMDR, CGT, motiverende gespreksvoering, video-feedback en lichaamsgerichte therapie.
Deelnemers van deze workshop krijgen praktische inzichten in de toepassing van het KINGS-model bij gezinnen met complex trauma. We bespreken aandachtspunten, uitdagingen en kansen van deze aanpak in een klinische setting en besteden aandacht aan de wetenschappelijke onderbouwing, gebaseerd op actuele onderzoeksliteratuur en de resultaten uit het promotieonderzoek naar de effectiviteit van KINGS (Zeinstra et al., 2022). De workshop biedt ruimte voor discussie over toepasbaarheid en impact in de eigen praktijk.

2.4 #Waar het echt over gaat

Onze missie is om mensen die met (jonge) mensen werken, te prikkelen om mee te praten over ‘waar het echt over gaat’. Waarom? Simpelweg omdat we dat te weinig doen én omdat het een enorm verschil kan maken als dat wel gebeurt.
We hebben een briefwisseling gedeeld op LinkedIn over onze ervaringen als professional en ouder van een kind dat ingrijpende ervaringen heeft meegemaakt. Onze brieven zijn door duizenden mensen gelezen. Dat mensen schokkende ervaringen meemaken, kunnen we zeker niet altijd voorkomen. Maar het voorkomen van de iatrogene schade die kan ontstaan doordat ‘zorg’ nog onvoldoende aansluit bij hulpvragers, dáár kunnen we wel wat aan doen. Wij bieden een intieme, kwetsbare en zacht prikkelende voorstelling gebaseerd op onze briefwisseling. We nemen het publiek mee in onze verhalen en laten voelen waar we het vaak niet met elkaar over hebben. Dit doen we aan de hand van voorbeelden uit ons eigen leven als ouder van een kind met ingrijpende ervaringen. En als professional.
Het thema: ‘Invoelbaar maken wat ouders ervaren’, is een overkoepelend thema van onze voorstelling. Maar ook hebben wij het over het bewustzijn dat is ontstaan toen we van de ‘professional-kant’ verhuisden naar de ‘ouder-kant’ van de gesprekstafel. Over hoe ingrijpend en langdurig het dagelijks leven verandert als gevolg van schokkende gebeurtenissen, hoe afhankelijk hulpvragers zijn, wat écht helpend is en hoe self-disclosure kan steunen. Tot slot nemen we het publiek mee in wat wij als professionals anders zijn gaan doen na de ervaringen rond onze kinderen.

Parallelsessie 3e ronde - 15:45-16:45 uur

3.1 Arousalregulatie; een lichaamsgerichte module voor mensen met traumagerelateerde problematiek

Het meegemaakt hebben van traumatische ervaringen kan leiden tot allerlei psychofysiologische arousalklachten die niet alleen het dagelijks functioneren ernstig kunnen verstoren, maar die ook de voortgang van de behandeling regelmatig beïnvloeden. Denk aan klachten als hartkloppingen, pijnprikkels niet opmerken, sterke schrikreacties, onwillekeurige bewegingen van het lichaam, flauwvallen, wazig zien, en dergelijke.
Met behulp van focusgroepen, waarbij zowel cliënten als ervaren PMTers zijn gevraagd naar wat zij belangrijk vinden in het reguleren van arousal, én in samenwerking met een ervaringsdeskundige, is een lichaamsgericht behandelprogramma ontwikkeld, dat als doel heeft de psychofysiologische arousal adequaat te leren reguleren en in standhoudende patronen te doorbreken. Dit behandelprogramma is vervolgens met een multiple baseline single case studie (single case study), kwantitatief én kwalitatief onderzocht. Er is daarbij gekeken naar verandering van PTSS- en dissociatie klachten, lichaamsbewustzijn, arousalregulatie en effecten dagelijks leven. 
Tijdens de workshop krijg je een beeld van de module en worden de resultaten van het onderzoek besproken. 
Is een lichaamsgerichte module specifiek gericht op arousalregulatie, van meerwaarde voor de behandeling van traumagerelateerde klachten?

3.2 De weg banen voor diversiteit; cultuursensitieve benadering in psychotrauma

Bij mensen met een migratieachtergrond lijken zorgverleners de diagnostiek en psychotherapeutische behandeling nog regelmatig als ‘complex’ te ervaren. Hierbij worden knelpunten aangehaald die de behandeling doen stagneren, zoals een taalbarrière en tolkproblemen, verwaarlozing van huiswerkopdrachten, eerder somatiseren van klachten en een hogere kans op no-shows. In de multiculturele samenleving van Nederland, waar tegelijkertijd ook GGZ-wachtlijsten en efficiënt behandelen een thema blijven, is het van belang om een cultuursensitieve aanpak te hanteren bij psychotrauma.  
In deze workshop zullen specifiek de aandachtspunten rond de traumabehandeling van mensen met een migratieachtergrond aan bod komen en geïllustreerd worden middels een casus en praktijkvoorbeelden. Deelnemers krijgen praktische handvatten mee van ervaren behandelaren om toe te passen in de spreekkamer, hierbij kan bijv. gedacht worden aan het optimaliseren van een EMDR-behandeling met een tolk, systemisch werken bij ‘cultural clashes’ en navigeren in het asiel-, zorg- en onderwijssysteem. Deze aanbevelingen zijn enerzijds practice-based, anderzijds evidence-based. Het doel van deze interactieve workshop is tweeledig 1) de handelingsverlegenheid verminderen bij zorgverleners die weinig tot geen ervaring hebben met het behandelen van mensen met een migratieachtergrond 2) het vergroten van het zelfvertrouwen en een gevoel van culturele competentie.

3.3 CGT en zelfmonitoring bij rouwklachten: face-to-face, computer, smartphone

Vroegtijdig behandelen van persisterende-rouwstoornis (PRS) klachten, kan verergering van klachten voorkomen. In dit symposium worden effecten besproken van hulpmethoden die relatief vroeg in het rouwproces zijn geboden. 
Professor Paul Boelen vertelt over “CGT Rouwhulp” voor jeugdigen. Hij bespreekt in hoeverre plotse grote verbeteringen in klachten tijdens de behandeling (“sudden gains”) optraden en brengt deze in verband met therapieonderdelen. Hij toont aan dat veranderingen in cognities en gedrag een grotere rol speelden dan veranderingen in het opvoedgedrag van ouders.
Dr. Lyanne Reitsma presenteert de effecten van online CGT voor nabestaanden met vroege PRS die een dierbare zijn verloren tijdens de COVID-19-pandemie. Zowel onbegeleide als begeleide online CGT verminderden PRS, PTSS en depressieklachten, waarbij begeleide CGT de grootste effecten liet zien.
Dr. Lonneke Lenferink bespreekt in hoeverre zelfmonitoring van rouwklachten 3-6 maanden na verlies via een smartphone-app effect heeft op PRS, PTSS en depressieklachten. Hoewel op groepsniveau geen significante veranderingen werden gevonden in deze gerandomiseerde gecontroleerde studie, bleken mensen met ernstigere PRS-klachten baat te hebben bij zelfmonitoring.
De onderzoeken suggereren dat CGT, zowel face-to-face als online, een effectieve behandelmethode is voor rouwklachten. Zelfmonitoring kan aanvullende voordelen bieden voor mensen met hevigere klachten, maar heeft over het algemeen minder impact op symptoomvermindering.

3.4 Samen buiten de gebaande paden: debat tussen wetenschap, praktijk en ervaringsdeskundigheid

In dit prikkelende debat komen verschillende perspectieven samen over traumabehandeling buiten de traditionele kaders. Wat gebeurt er wanneer evidence-based behandelingen niet voldoende aanslaan of wanneer er voor specifieke doelgroepen geen bewezen behandelingsmethoden beschikbaar zijn? Hoe kan ervaringsdeskundigheid een waardevolle aanvulling zijn in de zorg, en wat is de rol van vaktherapie in het behandeltraject? Hoe kan innovatie samen gaan met wetenschappelijke evidence? Is de focus op een individuele aanpak wel nuttig wanneer de context niet gezond is? en is psychologie eigenlijk wel zo passend als blijkt dat er steeds meer mensen mentale problemen hebben? Onder leiding van deskundigen uit de wetenschap, praktijk en ervaringsdeskundigheid worden verschillende invalshoeken besproken, waarbij ruimte is voor uitdagende vraagstukken en nieuwe inzichten. We nodigen therapeuten, onderzoekers, ervaringsdeskundigen en iedereen die met trauma werkt uit om in deze sessie met elkaar in gesprek te gaan.